Ochrona przyrody

OCHRONA PRZYRODY W NADLEŚNICTWIE JANÓW LUBELSKI

Zestawienie zbiorcze form ochrony przyrody w Nadleśnictwie Janów Lubelski

 

* Powierzchnie obszarów Natura 2000 na podstawie danych zamieszczonych na stronie internetowej: http://natura2000.gdos.gov.pl/natura2000/

 

1.1. Rezerwaty przyrody

Aktualnie na terenie Nadleśnictwa Janów Lubelski znajduje się 6 zatwierdzonych rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 4347,98 ha, co stanowi 13,7% powierzchni nadleśnictwa. Są to rezerwaty:

1. Jastkowice,

2. Lasy Janowskie,

3. Imielty Ług,

4. Kacze Błota,

5. Szklarnia,

6. Łęka.

 

1. „Jastkowice”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 19 września 1959 r. (MP Nr 89, poz. 482), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 45,68ha / wg planu ochrony na lata 1990-1999 (2009) - 45,68ha /aktualnie (wg PUL na lata 2010-2020) wynosi 45,68ha.

Położenie: obręb Lipa, leśnictwo Rzeczyca.

Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, powiat stalowowolski, gmina Pysznica, miejscowość Jastkowice.

- Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych fragmentów lasu mieszanego o cechach zespołu naturalnego z bogatą florą charakteryzującą stosunki przyrodnicze dawnej Puszczy Sandomierskiej.

- Przedmiot ochrony: fragmenty lasu o cechach zespołu naturalnego.

Teren rezerwatu porasta drzewostan, wchodzący w skład dobrze zachowanego zespołu grądu Tilio - Carpinetum tworzącego licznie podzespoły oraz warianty troficzne i wilgotnościowe. Wyróżnia się on pięknym starodrzewem ze znacznym udziałem jodły w drzewostanie, typowym runem oraz występowaniem wielu pomnikowych, ok. 200-letnich egzemplarzy dębu, jodły i lipy oraz licznych roślin chronionych i rzadkich.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 

2. „Lasy Janowskie”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 maja 1984 r. (MP Nr 15, poz. 108), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 2676,87ha / aktualnie wynosi 2674,44ha.

Położenie: obręb Władysławów: leśnictwo Bukowa, leśnictwo Flisy.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, gmina Dzwola: wsie Flisy, Momoty Górne, Kiszki, Ujście.

- Cel ochrony: zachowanie kompleksu lasów mieszanych, będących miejscem upamiętniającym największą na ziemiach polskich bitwę partyzantów polskich i radzieckich z najeźdźcą hitlerowskim.

- Przedmiot ochrony: kompleks lasów mieszanych o wartościach historycznych.

Rezerwat „Lasy Janowskie” stanowi przede wszystkim cenny obiekt głównie z uwagi na wartości historyczne. Obejmuje swym zasięgiem jedno z największych partyzanckich pól bitewnych z okresu II wojny światowej. We wschodniej części rezerwatu w obrębie Porytowego Wzgórza znajduje się pomnik dłuta B. Chromego, upamiętniający te wydarzenia, cmentarz partyzancki, ogrodzenia byłych mogił partyzanckich, ślady okopów i stanowisk ogniowych.Cennym elementem kulturowym w rezerwacie są pozostałości infrastruktury kolejki leśnej – drewnianego mostu i nasypu kolejki.

Niektóre fragmenty omawianego rezerwatu prezentują wysokie wartości krajobrazowe.  Należą tu malownicze doliny Branwi i  Bukowej, kompleks  stawów  w Momotach oraz torfowiska i łańcuchy wydm.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony.

Zarządzeniem Nr 11 z dnia 18.11.2020r. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Lublinie dla rezerwatu ustanowiono zadania ochronne na okres 5 lat.

 

3. „Imielty Ług”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 stycznia 1988 r. (MP Nr 15, poz. 48) znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r, Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 737,79ha / wg planu ochrony - 801,72ha / aktualnie 804,82ha.

Położenie (wg planu aktualnego PUL): obręb Modliborzyce, leśnictwo Gwizdów, leśnictwo Kochany.

Położenie administracyjne:

województwo podkarpackie, powiat stalowowolski: gmina Pysznica, wieś Jastkowice,

województwo lubelskie, powiat janowski: gmina Modliborzyce, wieś Gwizdów; gmina Janów Lubelski wieś Łążek Ordynacki.

- Cel ochrony: zachowanie charakterystycznych dla Puszczy Solskiej obszarów rozległych bagien, zarastających zbiorników wodnych z rzadką i chronioną roślinnością, stanowiących ostoję ptactwa.

- Przedmiot ochrony: bagna i zarastające zbiorniki wodne z rzadką i chronioną roślinnością.

Rezerwat prezentuje wybitne wartości krajobrazowe z uwagi na rozległą powierzchnię torfowiska i stawów oraz interesujące formy rzeźby terenu, do których należy zaliczyć wydmę, wcinającą się w postaci ostrogi w obszar torfowiska. Na skraju rezerwatu znajdują się dwa pomosty widokowe.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 

4. „Kacze Błota”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 18 stycznia 1988 r. (MP Nr 15, poz. 48) ), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 168,67ha / wg ostatniego planu ochrony 167,85ha / aktualnie wynosi 167,89ha.

Położenie: obręb Władysławów, leśnictwo Bukowa.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, powiat janowski, gmina Dzwola, wieś Flisy.

- Cel ochrony: zachowanie charakterystycznych elementów dawnej Puszczy Solskiej.

- Przedmiot ochrony: torfowiska przejściowe i wysokie.

Główny przedmiot ochrony rezerwatu uległ znacznej degradacji ze względu na przeprowadzone w minionych latach melioracje. Zachowały się nieliczne fragmenty boru bagiennego. Jedynym zachowanym w nienaruszonym stanie przedmiotem ochrony w tym rezerwacie pozostały wyniesienia wydmowe. W wyniku przesuszenia obszaru rezerwatu torfowiska położone w nieckach międzywydmowych, przy stosunkowo niewielkiej miąższości torfu, uległy szybkiej degradacji i obecnie są całkowicie objęte sukcesją.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 

5. „Szklarnia”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 3 marca 1989 r. (MP Nr 9, poz. 77), znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Lubelskiego z dnia 7.01.2002r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 278,32ha / wg planu ochrony – 278,03ha / aktualnie wynosi 278,25ha.

Położenie: obręb Janów, leśnictwo Zofianka, leśnictwo Obrówka.

Położenie administracyjne: województwo lubelskie, powiat janowski: gmina Dzwola wieś Flisy, gmina Janów Lubelski wieś Ruda.

- Cel ochrony: zachowanie fragmentu dawnej Puszczy Solskiej, obejmującego głównie drzewostany naturalnego pochodzenia ze znacznym udziałem jodły.

- Przedmiot ochrony: drzewostany naturalnego pochodzenia z dużym udziałem jodły.

Największe powierzchnie zajmuje w rezerwacie wilgotny bór mieszany Querco – Piceetum, który wyróżnia się tu znacznym udziałem jodły w drzewostanie (Q.-P.”abietosum”). Osobliwością jest występowanie wyżynnego, jodłowego boru mieszanego  Abietetum polonicum. 

Przez teren rezerwatu biegnie ścieżka edukacyjna w oddziałach 93, 126, 156, 157, 158,  186, 187, 188, 189 leśnictwa Zofianka.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 

6. „Łęka”

Podstawa prawna: Zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i  Leśnictwa z dnia 21 grudnia 1998 r. (Dz.U. Nr 161, poz. 1094) znowelizowano: Obwieszczenie Wojewody Podkarpackiego z dnia 25.03.1999r.

Powierzchnia: wg aktu utworzenia – 377,35ha / aktualnie wynosi 376,90ha.

Położenie: obręb Lipa, leśnictwo Brody.

Położenie administracyjne: województwo podkarpackie, gmina Zaklików, wsie Gielnia i Lipa.

- Cel ochrony: zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych wielogatunkowych drzewostanów o cechach naturalnych stanowiących fragment Lasów Janowskich.

- Przedmiot ochrony: wielogatunkowy drzewostan o cechach naturalnych.

Dominujący w rezerwacie zespół grądu subkontynentalnego Tilio – Carpinetum tworzą dobrze zachowane fitocenozy z wielogatunkowym i wielowarstwowym drzewostanem. Znaczny udział mają również fitocenozy łęgu jesionowo – olszowego Circaeo – Alnetum, porastającego dolinę Łukawicy. Wyróżniają się one obfitym występowaniem jesiona Fraxinus excelsior w drzewostanie. Na uwagę zasługuje występowanie fragmentów wyżynnego, jodłowego boru mieszanego Abietetum polonicum oraz buczyn zakwalifikowanych do zespołów Dentario glandulosae – Fagetum i Luzulo pilosae – Fagetum.

Rezerwat prezentuje wysokie walory krajobrazowe, na które składa się m.in. obecność malowniczej doliny rzeki Łukawicy z głęboko wciętym w podłoże korytem i licznymi meandrami.

Rezerwat nie posiada aktualnego planu ochrony ani zadań ochronnych.

 

2. Parki krajobrazowe 

Prawie całe Nadleśnictwo Janów Lubelski położone jest  w granicach Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie”. Zasady jego zagospodarowania określone są w akcie powołującym. Został powołany 3 października 1984 r. na mocy uchwały WRN w Tarnobrzegu nr II/12/84 na bazie utworzonego wcześniej Partyzanckiego Parku Pamięci Narodowej. Omawiany Park powiększono w marcu 1988 r. o część zachodnią uchwałą WRN w Tarnobrzegu nr XXVI/141/88. Aktualnie obowiązujące akty prawne powołujące Park to:

● Rozporządzenie nr 12 Wojewody Lubelskiego z dnia 5 maja 2005r. w sprawie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” (Dz. Urz. Woj. Lub. Nr 108, poz. 2057);

● Rozporządzenie nr 86/05 Wojewody Podkarpackiego z dnia 12 grudnia 2005r. w sprawie Parku Krajobrazowego „Lasy Janowskie” (Dz. Urz. Woj. Podka. Nr 159, poz. 2917).

Od dnia 1 stycznia 2010r. obowiązuje Uchwała Nr XXXVIII/690/09 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 9 grudnia 2009r. w sprawie utworzenia Zespołu Lubelskich Parków Krajobrazowych. Zespół został utworzony w celu kierowania parkami na terenie Województwa Lubelskiego. W tym między innymi do kierowania Parkiem Krajobrazowym „Lasy Janowskie”.

Łączna powierzchnia gruntów zarządzanych przez Nadleśnictwo Janów Lubelski, położonych w granicach Parku wynosi 30 714,78ha (pow. leśna 29806,27ha, nieleśna 908,51ha).

Łączna powierzchnia gruntów Nadleśnictwa położonych w obrębie otuliny wynosi 527,23ha (pow. leśna – 491,85ha, pow. nieleśna – 35,38ha).

Na wysokie wartości przyrodnicze Parku składają się:

- duża powierzchnia kompleksu leśnego,

- ogromna różnorodność siedlisk i zbiorowisk roślinnych z wieloma rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin,

- bogata fauna charakterystyczna dla naturalnych ekosystemów leśnych,

- obecność dużych kompleksów stawów, bagien i torfowisk,

- liczne miejsca pamięci narodowej z okresu II wojny światowej oraz elementy kultury materialnej i duchowej regionu.

 

3. Obszary chronionego krajobrazu

Fragment terenu Nadleśnictwa Janów Lubelski, leżący w obrębie zachodniego krańca Roztocza Zachodniego, objęty jest ochroną w ramach Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Utworzony został Rozporządzeniem nr 1 Wojewody Tarnobrzeskiego z dnia 5 stycznia 1996 r. Znowelizowano: Rozporządzenie nr 44 Wojewody Lubelskiego z dnia 17.02.2006r. w sprawie Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu.

Powierzchnia: 20 000ha

Położenie administracyjne: powiat janowski, gminy: Batorz, Chrzanów, Dzwola, Gościeradów, Modliborzyce

Położenie fizjograficzne: Roztocze Zachodnie.

W granicach Roztoczańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu znajduje się 302,88 pow. Nadleśnictwa Janów Lubelski. 

Obszar obejmuje północne, najbardziej urozmaicone krajobrazowo fragmenty nadleśnictwa o silnie zróżnicowanej rzeźbie terenu. Lessowe wzgórza pocięte są malowniczymi jarami i wąwozami, porośnięte roślinnością reprezentującą m.in. rzadkie w tym rejonie zbiorowisko żyznej buczyny karpackiej w formie podgórskiej. Na uwagę zasługuje występowanie zespołów źródeł w rejonie Wierzchowisk.

4. Obszary Natura 2000

Nadleśnictwo Janów Lubelski znajduje się w zasięgu jednego obszaru specjalnej ochrony ptaków oraz 2 specjalnych obszarów ochrony siedlisk.

 

Lasy Janowskie – PLB 060005

Obszar obejmuje rozległy i zwarty kompleks leśny, stanowiący północno-zachodnią część Puszczy Solskiej o powierzchni – 60 235,75 ha. W zasięgu terytorialnym obszaru znalazło się prawie całe nadleśnictwo - łączna powierzchnia obszaru Natura 2000 Lasy Janowskie na gruntach zarządzanych przez nadleśnictwo wynosi: 31 140,79 ha. Celem wyznaczenia obszaru była ochrona występujących ptaków oraz ich siedlisk bytowania.

Przeważa płaski teren, urozmaicony wzniesieniami wydmowymi, lekko nachylony w kierunku południowo-zachodnim; odwadniany przez szereg cieków, z których wiele ma tu swoje obszary źródliskowe (rzeki: Biała, Branew, Czartosowa, Rakowa oraz Bukowa i Sanna). Obszary bezodpływowe lub okresowo przepływowe zajęte są przez torfowiska wysokie lub przejściowe, z których część zamieniono jeszcze w ubiegłym stuleciu w stawy rybne. Wśród roślinności przeważają zbiorowiska leśne (80%), z czego 50% to siedliska borowe wilgotne.

Podczas inwentaryzacji w 2010 roku stwierdzono tu 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG, w tym 10 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi. Obszar jest ostoją ptasią o randze europejskiej IBA (PL 109) ze względu na występowanie kluczowych gatunków: głuszca, bączka, bociana czarnego, lelka kozodoja. W ostoi obserwuje się ciągły spadek populacji głuszca, mimo podejmowanych prób ochrony tego gatunku ptaka. Z kolei liczebność bielika wzrosła, co zgodne jest z ogólnopolskim trendem wzrostu liczebności tego gatunku.

 

Uroczyska Lasów Janowskich – PLH 060031

Obszar mający znaczenie dla wspólnoty o powierzchni 34 544,25 ha, w tym 19 631,70ha gruntów nadleśnictwa.

Obszar zajmuje zachodnią i centralną część Równiny Biłgorajskiej. Położony jest pomiędzy dolinami Wisły i Sanu na zachodzie, doliną Bukowej na południu i krawędzią Wyżyny Lubelskiej i Roztocza na północy, wschodnia granica sięga po Frampol. Zagłębienia bezodpływowe zajęte są w dużej mierze przez torfowiska lub przekształcone w ekstensywnie użytkowane stawy hodowlane (ponad 150 stawów). Główną formą użytkowania terenu jest gospodarka leśna. Podstawowym celem ochrony w obszarze jest wilk - priorytetowy gatunek z Dyrektywy Siedliskowej. Jego populacja w obszarze stanowi istotną część lokalnej populacji Kotliny Sandomierskiej i Roztocza.

Lasy Janowskie to zwarty obszar leśny o dużym stopniu naturalności i małej gęstości zaludnienia, z fragmentami starych drzewostanów o charakterze puszczańskim. Głównymi walorami siedliskowymi są tu bory bagienne i torfowiska oraz bory jodłowe. Ponadto na uwagę zasługują łęgi olszowe wzdłuż licznych cieków, murawy napiaskowe i wrzosowiska zlokalizowane w zachodniej części obszaru (przede wszystkim na obszarze poligonów wojskowych) oraz śródleśne łąki.

W obszarze zidentyfikowanych zostało 22 rodzaje siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej, zajmujące w sumie 12% powierzchni obszaru.

Dolina Dolnego Sanu – PLH 180020

Obszar mający znaczenie dla wspólnoty o powierzchni 10 176,64 ha. Obejmuje najciekawsze i najbardziej cenne przyrodniczo fragmenty doliny dolnego Sanu na odcinku Leżajsk – ujście Sanu do Wisły. Celem ochrony w obszarze jest zachowanie mozaiki siedliskowej charakterystycznej dla większych dolin rzecznych. Zidentyfikowano tu łącznie 16 typów siedlisk z I Załącznika Dyrektywy Siedliskowej.

Na terenie obszaru brak gruntów zarządzanych przez nadleśnictwo. W zasięgu terytorialnym, w południowo zachodniej części nadleśnictwa, znalazło się 795,93ha pow. obszaru.

 

5. Pomniki przyrody

Na gruntach Nadleśnictwa Janów Lubelski aktualnie znajduje się 56 sztuk pomników przyrody, w tym 3 grupy drzew pomnikowych.

Wykaz pomników przyrody- w załączeniu.

 

6. Użytki ekologiczne

Na terenie Nadleśnictwa Janów Lubelski znajduje się 10 użytków ekologicznych (śródleśne bagna oraz obszary torfowisk i zabagnionych łąk) o łącznej powierzchni 11,76 ha.

Wykaz użytków ekologicznych w Nadleśnictwie Janów Lubelski
	Nazwa w grupie powierzchni	Adres leśny	Pow. [ha]	Razem [ha]
1	Użytek ekologiczny 09-305b, 285g	05-31-2-09-305 b	0,97
		05-31-2-09-305 ~g	0,07
		05-31-2-09-305 ~ j	0,07
		05-31-2-09-285 g	0,39
		05-31-2-09-285 ~f	0,03	1,53
2	Użytek ekologiczny 11-26b	05-31-3-11-26 b	1,71	1,71
3	Użytek ekologiczny 11-42f	05-31-3-11-42 f	1,53
		05-31-3-11-42 ~g	0,04	1,57
4	Użytek ekologiczny 22-114c,d	05-31-3-22-114 c	0,75
		05-31-3-22-114 d	0,22	0,97
5	Użytek ekologiczny 22-134m	05-31-3-22-134 m	0,74	0,74
6	Użytek ekologiczny 22-215f	05-31-3-22-215 f	1,1	1,1
7	Użytek ekologiczny 13-185j, m, ~f	05-31-3-13-185 j	2,26
		05-31-3-13-185 m	0,73
		05-31-3-13-185 ~f	0,06	3,05
8	Użytek ekologiczny 13-162i	05-31-3-13-162 i	0,32	0,32
9	Użytek ekologiczny 13-149m	05-31-3-13-149 m	0,22	0,22
10	Użytek ekologiczny 15-279b	05-31-3-15-279 b	0,55	0,55
			11,76	11,76

 

7. Ochrona gatunkowa zwierząt

 Na terenie Nadleśnictwa Janów wyznaczono łącznie 17 stref ochronnych dla ptaków chronionych. Nadleśnictwo Janów Lubelski jest jednym z nielicznych w Polsce, w których występuje głuszec. Zalicza się on obecnie do gatunków ptaków najbardziej zagrożonych wyginięciem w Polsce. Występuje jedynie w niektórych, rozległych i bardziej pierwotnych lasach. Gatunek ten objęty jest ścisłą ochroną prawną od 1995 r., wpisany do „Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt" z oznaczeniem CR-gatunek skrajnie zagrożony.

Ze względu na fakt, iż populacji głuszca wymarcie nadleśnictwo realizuje projekty związane z ochroną gatunku. Ostatni projekt zakończony w grudniu 2012r. pn. „Aktywna ochrona głuszca (Tetrao urogallus) w Nadleśnictwie Janów Lubelski w latach 2010-2012” był kolejnym programem ochrony tego gatunku - pierwszy program objął lata 2003-2006, zaś drugi lata 2008-2009. 

Aktualnie Nadleśnictwo Janów Lubelski, wspólnie z Nadleśnictwem Biłgoraj oraz Józefów rozpoczęło realizację projektu "Restytucja i czynna ochrona głuszca w Puszczy Solskiej”. Projekt  realizowany jest w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, nr projektu: POIS.02.04.00-00-0047/17-00.

Termin realizacji projektu: 31.03.2018- 31.12.2021r.